Tirilye (Zeytinbağı)
- Marmara Denizi kıyısında Mudanya ilçesinin 2400 nüfuslu bir belediyesidir. Tarihi çok eskiye dayanan bir yerleşim yeridir.
- Günümüzdeki adı Zeytinbağ’dır ama daha çok Bizans’tan kalma Tirilye adı ile anılır. Bizans kasabası Tirilye, 1330’larda Osmanlı kasabası olmuş ve Tokat, Kütahya, Kastamonu’dan gelen Müslümanlar kasabaya yerleştirilmiş; 1900 başlarında Mahmut Şevket Paşa Kasabası adını almış. 1924’te mübadele sonrası Girit ve Selanik göçmenleri kasabaya yerleştirilmiş, kiliseler dahi gelen göçmenlere mülk olarak verilmiş. Kasabanın Rum halkı ise Atina yakınlarındaki Rafine ve Neon kasabalarına gitmişler. Tirilye, 1963’te Zeytinbağı adını almış.
- Zeytinbağ adı kasabadaki zeytincilik uğraşından gelir; Tirilye’nin orta boyda, küçük çekirdekli, çekirdeği zeytine yapışmayan sofralık zeytinleri, salamura yöntemiyle 3-4 yıl saklanabilir. Son yıllarda yöre turistik bir önem kazanmaya başladığından bu yana kasaba halkı topladıkları zeytini, kendi yaptıkları zeytin yağını evlerinin, dükkânlarının önünde satmaktalar. Kasabanın girişindeki Emil Zeytincilik’e ait dükkan en tanınmış zeytinci.
- Tirilye’de zeytinciliğin yanı sıra şarapçılık yapılır. Kurtuluş Savaşı başlarına kadar üzüm yetiştiren ve Amerika’ya şarap sattığı bilinen Tirilye’de artık üzüm yetiştirilmiyor ama başka yerlerden gelen üzümlerle şarap yapılıyor. Baküs Şarapçılık’ta şarabın tadına bakılabilir.
- Tirilye, barbunya balığının anavatanı olarak bilinir. Eskiden dere ağzında bol barbunya bulunduğu ve Doğu Roma İmparatorlarına buradan barbunya balığı gittiği rivayet edilir. Günümüzde sahildeki balık lokantaları (Şekerev, Savarona, Liman, Mahur, Türk yemekleri sunan Mehmet Ali), özellikle hafta sonları deniz kenarında balık yemek isteyen Bursalılar ile dolar.
- Tirilye; Bizans, Rum ve Osmanlı mimarisinin izlerini taşıdığı için 1980’den bu yana birinci derecede SİT alanıdır. 7 kiliseden üçü ayaktadır: Camiye çevrilip Fatih Camii adını alan Büyük Kilise, günümüzde ev olarak kullanılan ve Dündar Evi olarak bilinen Yuannes Kilisesi, dünyada duvarlarına resim yapılan ilk kilise olduğu söylenen Resimli Kilise, Boyalı Kilise veya Kemerli Kilise adlarıyla anılan kilise. Tirilye’deki üç manastırdan ise sadece Aya Yani kısmen ayakta kalabilimiştir.
- 1909’da papaz okulu olarak neo-klasik tarzda inşa edilen, Kurtuluş Savaşı öncesinde yetimhane olan ve 1988’e kadar ilkokul olarak kullanılan Taş Mektep adlı görkemli yapı, bugün Uludağ Üniversitesi’ne aittir ve restorasyonunun tamamlanarak meslek yüksek okulu olarak kullanılmayı beklemektedir.
- Tirilye’ye sabah erken saatte gidenler, 180 yıldır sadece sabahları açık olan simitçi fırınından simit alıp yiyebilir.
- Kasabayı baştan sona kateden cadde ile her iki yanındaki birkaç dar sokakta taş binalar arasında gezdikten sonra tepedeki Çamlı Kahve’de asırlık çınarların altında çay içmek ve cevizli lokum (tatlı değil, bir çeşit börek) yemek mümkün.
- ATV’nin izlenme rekorları kıran Melekler Adası dizisi kasabada çekilmiş ve tanınmasını sağlamıştır. Eski Dönemde Kanal D’de yayınlanan Sev Kardeşim dizisi de Tirilye(ZeytinBağı)'nda çekilmiştir.
